Lezenaar
Geel koper; hoogte 210 cm
Atelier: Aert van Tricht; begin 16e eeuw
Beschrijving
De koperen lezenaar met adelaar is een van de bijzondere kunstschatten van de kerk, die volgens archiefstukken al in 1520 al aanwezig was. Een gedeelte van de koopsom werd in 1524 aan Jan Meusen betaald "wat hem die kerck noch schuldicg was van den aedelaer".
De adelaar is gegoten in het atelier van Aert van Tricht uit Maastricht, het atelier waaruit ook de doopvont van de Sint-Jan in Den Bosch afkomstig is. Er zijn nog twee andere, nagenoeg identieke, lezenaars uit hetzelfde atelier bekend. Een ervan bevindt zich in de kerk van Vreren (B), de andere staat in "the Cloisters", een dependance van het Metropolitan Museum in New York.
Aan de voet bevinden zich drie liggende leeuwtjes. Zij dragen een ingesneden driepas waarop een driehoek met kantstijlen en een afgeknotte boomstam staat. Tegen de stam staan drie, ongeveer 40 cm hoge beeldjes; Petrus, een vrouwelijke onbekende heilige en een bisschop (Lambertus of Servatius?) Boven op de stam ligt een (wereld-)bol waarop de machtige adelaar met gespreide vleugels staat; zowel bol als adelaar zijn draaibaar.
In de loop van de eeuwen zijn enkele details van de adelaar verdwenen. Zo ontbreken er kaarsenluchters en een drietal beeldjes die het geheel completeerden.
Deze lezenaars hebben meestal de vorm van een adelaar omdat deze statige, indrukwekkende vogel het symbool was/is van de verrezen Christus, van de blijde Boodschap en speciaal van het Evangelie van Johannes.
Gebruik
Lezenaars als deze stonden oorspronkelijk op het priesterkoor, midden tussen de koorbanken, op de plaats waar zich de priesters bevonden tijdens het zingen van de getijden. Op het schuin oplopende bovenblad plaatste men een groot graduale of Antifonarium , een boek waarvan er in de middeleeuwen meestal maar één exemplaar van beschikbaar was. De draaibare adelaar maakte het mogelijk dat de priesters in de linker en de rechter koorbank de tekst van de gezangen beurtelings konden zingen.
