Eikenhout; hoogte 103 cm
Opper-Gelre; Ca. 1500
Sint Nicolaas is hier afgebeeld als bisschop met staf. Meestal wordt hij afgebeeld met drie gouden ballen in zijn hand of met een kuip aan zijn voeten met daarin drie kinderen.
De kleding bestaat uit een albe met daarover heen een dalmatiek en koorkap. De mijter op zijn hoofd is afgezet met parels. De verschillende kledingstukken worden aangeduid door zware en minder zware plooien, die ontstaan door de lichte neiging naar rechts en omdat de koorkap geklemd wordt tussen zijn arm en lichaam.
Het beeld heeft oudere nederrijnse stijlkenmerken zoals het zacht gevormde, ingetogen gelaat. Stijlelementen die op de Meester van Elsloo wijzen zijn de zware, rijke plooival, de ronde schoenen en de bewerkte achterkant van het beeld.
Er bestaan geen historische gegevens, alleen legendeverhalen over het leven van Nicolaas. Hij wordt in die verhalen genoemd als bisschop van Myra (in Klein-Azië nu Zuidwest-Turkije) en zou deelgenomen hebben aan het concilie van Nicea in 325.
Al in de zesde eeuw werd hij als heilige vereerd in het Byzantijnse Rijk en in de tiende eeuw ook in het westen. Nadat zijn relieken in de elfde eeuw naar Bari (Italië) waren overgebracht, verbreidde zijn verering zich over heel West-Europa.
De vele wonderverhalen die na zijn dood over hem verteld werden, maakten van Nicolaas een beschermheilige van allerlei groepen in de samenleving. Het verhaal dat hij drie kinderen, die door een slager gedood en in een pekelvat gestopt waren, weer tot leven wekte, maakte hem tot de beschermheilige van kinderen.
Een andere legende vertelt dat hij drie meisjes van de prostitutie redde door stiekem, tot drie keer toe, 's nachts een zak met goud door het raam te werpen (bruidsschat). Dit heeft hem het patronaat van ongehuwde meisjes en hoeren bezorgd. Onze traditioneel "goedheilig" man, die tijdens nachtelijke bezoeken geschenken komt brengen, gaat waarschijnlijk terug op deze legende.
Patroon van zeevaarders werd Nicolaas door de vele wonderverhalen over zijn bijstand aan schippers in nood. Zo werd Sint-Nicolaas een populaire heilige aan wie talrijke kerken werden gewijd en die in veel plaatsen in Europa werd vereerd.
In 1640 bestond er in Venray al een Nicolaasgilde. Bij dit gilde, voortgekomen uit de Sint-Nicolaasbroederschap waren winkeliers, molenaars, kooplieden en bakkers aangesloten. Het gildenboek dat dateert uit 1761 en het gildenzilver uit 1640 zijn bewaard gebleven en zijn te zien in het Venrays museum.
Hij is de patroon van de zeelieden en kooplieden, ongehuwde vrouwen en kinderen. Patroon van zeevaarders werd Nicolaas door de vele wonderverhalen over zijn bijstand aan schippers in nood. Sint-Nicolaas werd daardoor een populaire heilige aan wie in Europa veel kerken werden gewijd en die veel werd vereerd. In Nederland wordt hij vereerd als de grote kindervriend.
In de Oosterse, Orthodoxe, kerk wordt de Nicolaas na O.L. Vrouw het meest van alle heiligen vereerd en wel als wonderdoener.
Zijn feestdag is 6 december.